میلیا (Milia) به دانه‌های ریز، سفت و سفید یا شیری‌رنگی گفته می‌شود که معمولاً روی صورت، به‌خصوص اطراف چشم، گونه‌ها و بینی دیده می‌شوند. خیلی از افراد این دانه‌ها را با جوش سرسفید، چربی زیرپوستی یا «دانه‌های چربی» اشتباه می‌گیرند، اما در واقع میلیا یک نوع کیست بسیار کوچک و سطحی است که از تجمع کراتین (ماده اصلی لایه سطحی پوست و مو و ناخن) در زیر لایه بیرونی پوست به وجود می‌آید.
این دانه‌ها معمولا درد و خارش ندارند، عفونی نیستند و به دیگران منتقل نمی‌شوند. مشکلی برای سلامت عمومی بدن ایجاد نمی‌کنند، اما چون روی صورت و به‌خصوص دور چشم ظاهر می‌شوند، از نظر زیبایی آزاردهنده‌اند و بسیاری از افراد به دنبال راهی برای درمان و از بین بردن میلیا هستند.
میلیا، مشکل رایج اما قابل درمان!
میلین یا دانه‌های سفید زیر پوستی: چه شکلی‌اند و چه حسی دارند؟
میلیا معمولاً به شکل نقاط ریز:
- به رنگ سفید، شیری یا مایل به زرد
- به اندازه سر سوزن تا حداکثر ۲–۳ میلی‌متر
- سفت و برجسته روی پوست (وقتی دست می‌زنید، مثل یک «دانه» زیر انگشت حس می‌شود)
دیده می‌شود. برخلاف جوش‌های التهابی، اطراف میلیا قرمز نیست، ترشح چرکی ندارد و اگر هم فشار بدهید، معمولاً چیزی مثل چرک از آن خارج نمی‌شود (فقط ممکن است پوست را زخمی کنید).
در بیشتر موارد، میلیا هیچ درد، سوزش یا خارش خاصی ایجاد نمی‌کند؛ تنها مشکل، ظاهر آن است. به همین دلیل خیلی‌ها آن را یک مشکل صرفاً زیبایی و آرایشی می‌دانند، نه یک بیماری خطرناک.
انواع میلیا: فقط یک نوع نیست!
اگرچه از نگاه بیمار همه دانه‌ها شبیه هم هستند، اما متخصص پوست میلیا را به چند گروه تقسیم می‌کند. شناخت این انواع کمک می‌کند بهتر بفهمیم چرا در بعضی افراد بیشتر دیده می‌شود و چرا گاهی خودبه‌خود خوب می‌شود.
۱. میلیای اولیه
این شایع‌ترین نوع میلیا است که بدون علت واضح و به‌طور خودبه‌خودی روی پوست سالم ایجاد می‌شود.
ویژگی‌های میلیای اولیه:
- بیشتر روی صورت (گونه، بینی، پلک و اطراف چشم)
- در هر سنی ممکن است دیده شود
- در نوزادان و شیرخواران بسیار شایع است
در میلیای اولیه، لایه‌های سطحی پوست به‌درستی پوسته‌ریزی نمی‌کنند و کراتین در زیر پوست گیر می‌افتد.
۲. میلیای ثانویه
این نوع میلیا بعد از آسیب به پوست به وجود می‌آید؛ مثلاً:
- بعد از سوختگی (حرارتی یا شیمیایی)
- بعد از لیزرهای پوستی
- بعد از زخم، خراش، تاول یا عفونت پوستی
در این موارد، هنگام ترمیم پوست، کراتین در دام می‌افتد و به شکل دانه‌های سفید ریز ظاهر می‌شود.
۳. میلیا در نوزادان
نوعی میلیای اولیه است که روی صورت نوزاد تازه‌متولد دیده می‌شود. این حالت بسیار شایع و کاملاً بی‌خطر است و معمولاً ظرف چند هفته بدون هیچ درمانی خودبه‌خود برطرف می‌شود. در ادامه مقاله، یک بخش جداگانه درباره میلیای نوزادان خواهیم داشت.
علت میلیا چیست؟ چرا این دانه‌های سفید به وجود می‌آیند؟
میلیا زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های مرده پوست (کراتین) یا مواد کراتینی در زیر لایه سطحی پوست گیر می‌افتند و بدن نمی‌تواند آن‌ها را به‌طور طبیعی دفع کند. این تجمع در یک کیست بسیار کوچک محصور می‌شود و به شکل دانه سفید دیده می‌گردد.
دلایل و عوامل زمینه‌ای که می‌توانند در ایجاد میلیا نقش داشته باشند:
- بسته شدن مجاری ریز پوست
- اختلال در پوسته‌ریزی طبیعی پوست
- ترمیم پوست بعد از آسیب (سوختگی، زخم، لیزر…)
- استفاده طولانی‌مدت از کرم‌های سنگین و چرب، به‌خصوص اطراف چشم
- آفتاب‌سوختگی مزمن و آسیب ناشی از نور خورشید در طول سال‌ها
- افزایش سن و نازک شدن پوست، مخصوصاً در ناحیه پلک
نکته مهم: میلیا ناشی از «چربی خون بالا»، بیماری کبدی یا مشکلات جدی داخلی نیست. این تصور اشتباه است که هر دانه سفید روی صورت، علامت چربی زیاد در خون است.
بیشتر بخوانید : بهترین روش ها برای جوانسازی صورت
چه کسانی بیشتر دچار میلیا می‌شوند؟
میلیا می‌تواند در هر سن، از نوزادی تا سالمندی دیده شود، اما در برخی گروه‌ها شایع‌تر است:
- نوزادان تازه‌متولد
- نوجوانان و جوانان با پوست مختلط یا خشک
- افرادی که زیاد در معرض آفتاب هستند (آفتاب‌سوختگی مزمن)
- کسانی که از کرم‌های بسیار چرب و سنگین، به‌خصوص اطراف چشم استفاده می‌کنند
- افرادی که تحت درمان‌های پوستی مثل لیزر، پیلینگ عمیق یا سوختگی قرار گرفته‌اند
- افراد مسن که پوست نازک‌تری در اطراف چشم و گونه دارند
میلیا به جنسیت خاصی محدود نیست؛ هم در زنان و هم در مردان دیده می‌شود. همچنین مسئله واگیردار بودن مطرح نیست؛ میلیا مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.
میلیا بیشتر کدام نواحی صورت و بدن را درگیر می‌کند؟
بیشترین محل بروز میلیا، صورت است. به‌خصوص:
- اطراف چشم و پلک بالا و پایین
- قسمت بالای گونه‌ها
- روی بینی و اطراف آن
- گاهی روی شقیقه‌ها و پیشانی
با این حال، میلیا می‌تواند روی سایر نواحی بدن هم دیده شود، مثلاً: - پشت دست
- قفسه سینه
- شانه‌ها
- ناحیه تناسلی (به‌صورت نادر)
معمولاً وقتی صحبت از «میلیا» در اینترنت می‌شود، منظور همان دانه‌های سفید ریز در صورت و دور چشم است که از نظر زیبایی بیشتر جلب توجه می‌کنند.
بیشتر بخوانید : از بین بردن و درمان جای جوش بازو
تفاوت میلیا با جوش (آکنه) و دانه‌های چربی چیست؟
بسیاری از بیماران می‌پرسند: «این دانه‌ها جوش هستند یا میلیا؟» تشخیص این دو از هم اهمیت دارد، چون روش درمان‌شان متفاوت است.
تفاوت ظاهری میلیا و جوش
- میلیا
- دانه‌های ریز سفید یا شیری، بسیار سفت
- بدون قرمزی و التهاب اطراف
- معمولاً بدون درد و بدون چرک
- جوش (آکنه، کومدون)
- ممکن است قرمز، ملتهب، دردناک یا چرکی باشد
- دانه سرسیاه یا سرسفید (کومدون) معمولاً کمی نرم‌تر است
- در صورت فشار، چربی اکسید شده یا چرک خارج می‌شود
تفاوت در علت
- جوش‌ها بیشتر به دلیل بسته شدن منافذ چربی و رشد باکتری‌ها ایجاد می‌شوند (در آکنه، التهاب نقش مهمی دارد).
- میلیا ناشی از تجمع کراتین زیر سطح پوست است و ربط مستقیم به باکتری و التهاب ندارد.
چرا دانستن تفاوت مهم است؟
چون درمان جوش با درمان میلیا فرق می‌کند. مثلاً درمان‌های معمول آکنه مثل بسیاری از ژل‌های ضدجوش یا آنتی‌بیوتیک موضعی، لزوماً میلیا را از بین نمی‌برند؛ در حالی که تخلیه مکانیکی توسط پزشک یا لایه‌برداری‌های خاص، برای میلیا مؤثرتر است.
بیشتر بخوانید : پاکسازی صورت
آیا میلیا خطرناک است؟
به‌طور کلی خیر. میلیا:
- خوش‌خیم است
- سرطانی نمی‌شود
- به ارگان‌های داخلی بدن آسیب نمی‌زند
- واگیردار نیست
با این حال، اگر دانه‌های سفید شکل و ظاهر غیرمعمول داشته باشند، بزرگ شوند، دردناک یا دارای ترشح شوند، یا پوست اطراف آن‌ها تغییر کند، حتماً باید توسط متخصص پوست بررسی شوند تا مطمئن شویم ضایعه دیگری مثل کیست‌های پوستی، تومورهای خوش‌خیم یا ضایعات دیگر نیست.
تشخیص میلیا چگونه انجام می‌شود؟
در اغلب موارد، تشخیص میلیا فقط با معاینه ساده پوست توسط متخصص پوست انجام می‌شود. پزشک با نگاه کردن به اندازه، رنگ، محل و قوام ضایعات می‌تواند بگوید میلیا است یا خیر.
فقط در موارد بسیار نادر، وقتی شک به ضایعات دیگری وجود داشته باشد، ممکن است پزشک نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام دهد تا زیر میکروسکوپ بررسی شود.
روش‌های درمان میلیا: از چه راه‌هایی می‌توان میلیا را از بین برد؟
خبر خوب این است که در خیلی از موارد، به‌خصوص در نوزادان و بعضی بزرگسالان، میلیا خودبه‌خود طی چند هفته تا چند ماه از بین می‌رود و نیاز به درمان تهاجمی ندارد.
با این حال، وقتی میلیا مزمن شود یا از نظر ظاهری آزاردهنده باشد، روش‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های درمان میلیا را مرور می‌کنیم.
درمان میلیا در مطب متخصص پوست (درمان‌های حرفه‌ای)
اگر میلیا زیاد، مقاوم یا در نواحی حساسی مثل اطراف چشم باشد، بهترین و ایمن‌ترین انتخاب، مراجعه به متخصص پوست است. درمان‌های رایج در مطب شامل موارد زیر است:
۱. تخلیه میلیا با سوزن استریل یا ابزار مخصوص
در این روش، پزشک ابتدا پوست را ضدعفونی می‌کند و گاهی از بی‌حسی موضعی بسیار سطحی استفاده می‌کند. سپس با یک سوزن ظریف یا لانست کوچک، سوراخ کوچکی روی سطح میلیا ایجاد می‌کند و با ابزار مخصوص، محتویات کیست را به‌آرامی خارج می‌کند.
نکات مهم:
- این کار باید در شرایط استریل و توسط فرد آموزش‌دیده انجام شود تا از ایجاد زخم، عفونت و اسکار (جای زخم دائمی) جلوگیری شود.
- در خانه نباید با سوزن یا نوک موچین این کار را انجام دهید؛ احتمال آسیب به پوست نازک، به‌خصوص دور چشم، بسیار بالاست.
۲. الکتروکوتر یا سوزاندن ملایم ضایعات
در این روش، با استفاده از دستگاه الکتروکوتر، یک جریان برق بسیار ظریف و کنترل‌شده به میلیا وارد می‌شود و آن را تخریب می‌کند. بعد از چند روز، پوسته ریزی اتفاق می‌افتد و ضایعه می‌ریزد.
الکتروکوتر معمولاً برای میلیای تک یا تعداد کم استفاده می‌شود و نیاز به مهارت پزشک دارد تا لکه یا اسکار باقی نماند.
۳. لیزر برای درمان میلیا
در بعضی موارد، پزشک ممکن است از لیزرهای پوستی (مثلاً لیزر CO2 فرکشنال یا لیزرهای سطحی دیگر) برای تبخیر و حذف میلیا استفاده کند.
لیزر معمولاً در این موارد کاربرد دارد:
- میلیای متعدد و مقاوم
- همراهی با سایر مشکلات پوستی (مثلاً چین و چروک ریز، لکه‌های پوستی)
- در بیمارانی که هم‌زمان از جوانسازی پوست بهره می‌برند
مزیت لیزر این است که می‌تواند هم‌زمان کیفیت کلی پوست را هم بهبود دهد، اما تصمیم برای استفاده از آن با پزشک است و برای همه لازم نیست.
۴. پیلینگ شیمیایی (لایه‌برداری کنترل‌شده)
پیلینگ شیمیایی یعنی استفاده از مواد لایه‌بردار مانند اسید گلیکولیک، اسید سالیسیلیک یا TCA برای برداشتن لایه‌های سطحی پوست.
لایه‌برداری می‌تواند به:
- کاهش تعداد میلیا
- پیشگیری از تشکیل میلیای جدید
کمک کند؛ زیرا پوسته‌ریزی طبیعی پوست را تنظیم می‌کند.
این روش باید توسط پزشک یا فرد مجرب انجام شود، چون انتخاب نوع ماده، غلظت و مدت‌زمان تماس، بر اساس نوع پوست و محل ضایعه متفاوت است.
درمان خانگی میلیا: چقدر می‌توان روی آن حساب کرد؟
بسیاری از افراد به دنبال «درمان خانگی میلیا» یا «درمان گیاهی میلیا» هستند. واقعیت این است که:
- هیچ روش خانگی به‌تنهایی تضمین نمی‌کند میلیا کاملاً از بین برود.
- اما برخی عادت‌های مراقبت از پوست و استفاده صحیح از محصولات، می‌توانند در پیشگیری و کمک به کاهش تدریجی میلیا مؤثر باشند.
نکات مراقبت خانگی برای میلیا
- استفاده از شوینده ملایم، متناسب با نوع پوست، دو بار در روز
- پرهیز از شست‌وشوی خشن صورت، استفاده از لیف زبر یا اسکراب شدید
- استفاده از کرم‌های دور چشم سبک و غیرکومدون‌زا (Non-comedogenic)
- استفاده منظم از کرم ضدآفتاب مناسب نوع پوست، به‌خصوص در نواحی صورت
- در صورت تجویز پزشک، استفاده از کرم‌های لایه‌بردار ملایم (حاوی AHA، BHA یا رتینوئیدها)
کرم‌ها و لایه‌بردارهای ملایم
کرم‌هایی که حاوی موادی مثل اسید گلیکولیک، اسید لاکتیک، اسید سالیسیلیک یا رتینوئیدهای موضعی (مانند رتینول) هستند، می‌توانند پوسته‌ریزی سلول‌های مرده را بهتر کنند و به کاهش و پیشگیری از میلیا کمک کنند.
اما نکته مهم این است که:
- این محصولات باید زیر نظر پزشک انتخاب و مصرف شوند، مخصوصاً برای نواحی حساس مثل دور چشم.
- مصرف بی‌رویه و خودسرانه می‌تواند باعث خشکی، قرمزی و تحریک پوست شود و اوضاع را بدتر کند.
چه کارهایی را «نباید» برای درمان میلیا انجام دهیم؟
برای محافظت از پوست و جلوگیری از عوارض، بهتر است کارهای زیر را انجام ندهید:
- فشار دادن، ترکاندن یا کندن میلیا با ناخن
- استفاده از سوزن، سنجاق یا اشیای نوک‌تیز در خانه برای باز کردن دانه‌ها
- خاراندن مکرر ضایعات
- استفاده از کرم‌های بسیار چرب، وازلین یا روغن‌های سنگین روی صورت و دور چشم به امید نرم شدن دانه‌ها
- استفاده خودسرانه و طولانی‌مدت از کرم‌های لایه‌بردار قوی یا رتینوئیدها بدون نظر پزشک
این کارها می‌تواند باعث:
- زخم و خونریزی
- عفونت پوستی
- جای زخم دائمی یا لکه باقی‌مانده
شود که اصلاح آن به‌مراتب سخت‌تر از خود میلیا است.
پیشگیری از میلیا: چطور احتمال ایجاد این دانه‌های سفید را کم کنیم؟
همیشه نمی‌توان از میلیا صددرصد جلوگیری کرد، اما با رعایت چند نکته مراقبتی می‌توان احتمال آن را کاهش داد:
- انتخاب کرم مرطوب‌کننده و کرم دور چشم سبک و غیرکومدون‌زا
- پاک کردن کامل آرایش قبل از خواب، به‌خصوص آرایش چشم
- استفاده از ضدآفتاب مناسب و تجدید آن در طول روز
- پرهیز از آفتاب‌سوختگی و استفاده از عینک آفتابی برای محافظت از ناحیه دور چشم
- استفاده از لایه‌بردارهای بسیار ملایم (در صورت توصیه پزشک) برای تنظیم پوسته‌ریزی پوست
- پرهیز از مصرف طولانی‌مدت کرم‌های کورتونی روی صورت، مگر طبق دستور پزشک
میلیا دور چشم و روی پلک: چرا این ناحیه حساس‌تر است؟
پلک و دور چشم، پوست بسیار نازک و حساسی دارند. به همین دلیل:
- میلیا در این نواحی بیشتر دیده می‌شود
- درمانش نیاز به ظرافت بیشتری دارد
- از هر نوع لایه‌بردار یا کرم قوی نمی‌توان استفاده کرد
اگر میلیا روی پلک یا خیلی نزدیک به خط مژه باشد، حتماً باید توسط متخصص پوست یا در صورت لزوم متخصص چشم و پوست به‌طور تخصصی بررسی و درمان شود؛ چون هرگونه دستکاری غیرحرفه‌ای ممکن است به چشم آسیب بزند.
میلیا در نوزادان: آیا خطرناک است؟
بسیاری از والدین وقتی دانه‌های سفید ریز روی صورت نوزادشان می‌بینند، نگران می‌شوند که مبادا عفونت یا حساسیت باشد. درحالی‌که در اغلب موارد، این دانه‌های سفید همان میلیای نوزادی است.
ویژگی‌های میلیا در نوزادان:
- معمولاً روی بینی، گونه‌ها و چانه ظاهر می‌شود
- کاملاً بی‌خطر است
- نیاز به درمان خاصی ندارد
- در اغلب موارد طی چند هفته تا چند ماه خودبه‌خود از بین می‌رود
چه کار باید کرد؟ - فقط شست‌وشوی ملایم صورت نوزاد با آب و شوینده مناسب
- پرهیز از فشار دادن، خاراندن یا استفاده از کرم و داروهای خودسرانه روی ضایعات
اگر دانه‌ها همراه با قرمزی شدید، ترشح، تب یا علائم دیگر باشند، یا اگر نسبت به تشخیص مطمئن نیستید، بهتر است توسط پزشک اطفال یا متخصص پوست کودکان معاینه انجام شود.
دوره بهبود میلیا چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان بهبود بستگی به چند عامل دارد:
- نوع میلیا (اولیه یا ثانویه)
- محل و تعداد ضایعات
- درمان انجام شده (خودبه‌خود، تخلیه، لیزر، پیلینگ…)
در بسیاری از موارد، پس از تخلیه صحیح یا درمان مناسب توسط پزشک، همان ضایعه دیگر برنمی‌گردد. با این حال، اگر عوامل زمینه‌ای مثل استفاده از کرم‌های نامناسب یا آفتاب‌سوختگی رفع نشوند، ممکن است میلیای جدید در نواحی دیگر ظاهر شود.
آیا میلیا دوباره برمی‌گردد؟
خود «کیست» میلیا که تخلیه یا تخریب شده، معمولاً برنمی‌گردد؛ ولی فرد ممکن است مستعد تشکیل میلیای جدید باشد، به‌خصوص اگر:
- پوست خشک یا آسیب‌دیده‌ای داشته باشد
- در معرض آفتاب زیاد باشد
- از محصولات سنگین و کُمدون‌زا استفاده کند
با مراقبت صحیح از پوست و اصلاح عادت‌ها، می‌توان احتمال ایجاد مجدد میلیا را تا حد خوبی کاهش داد، اما در برخی افراد، به علت زمینه پوستی، ممکن است گه‌گاه باز هم دانه‌های جدیدی ظاهر شوند.
نقش تغذیه و سبک زندگی در میلیا
بر خلاف جوش‌های التهابی، ارتباط مستقیم و قوی بین رژیم غذایی و میلیا ثابت نشده است. یعنی معمولاً میلیا به علت «چربی خون» یا «مصرف غذای چرب» به‌تنهایی ایجاد نمی‌شود.
با این حال، داشتن سبک زندگی سالم همیشه به نفع پوست است:
- مصرف کافی آب
- تغذیه متعادل شامل میوه، سبزیجات، پروتئین کافی و چربی‌های سالم
- خواب کافی و کاهش استرس
می‌تواند به سلامت کلی پوست کمک کند، هرچند به‌طور مستقیم درمان میلیا محسوب نمی‌شود.
چه زمانی باید برای میلیا به دکتر مراجعه کنیم؟
در موارد زیر، مراجعه به متخصص پوست توصیه می‌شود:
- میلیا در نواحی حساس مثل پلک، نزدیک مژه‌ها یا روی خط لب قرار دارد
- تعداد ضایعات زیاد است و از نظر ظاهری شما را آزار می‌دهد
- ضایعات تغییر شکل داده‌اند، بزرگ شده‌اند، دردناک یا دارای ترشح شده‌اند
- قبلاً خودتان دستکاری کرده‌اید و حالا جای آن‌ها لک یا زخم شده است
- مطمئن نیستید دانه‌ها میلیا هستند یا نوع دیگری از ضایعات پوستی
پزشک بعد از معاینه، بهترین روش درمان را پیشنهاد می‌کند و در صورت نیاز، مراقبت‌های بعد از درمان و محصولات مناسب را معرفی می‌کند.
مراقبت بعد از درمان میلیا (بعد از تخلیه، لیزر یا الکتروکوتر)
بعد از درمان میلیا در مطب، برای اینکه نتیجه بهتر باشد و جای زخم باقی نماند، چند نکته مهم است:
- طبق توصیه پزشک، ممکن است برای چند روز از پماد آنتی‌بیوتیک یا کرم ترمیم‌کننده استفاده شود.
- ناحیه درمان‌شده را تا زمان ترمیم کامل، از آفتاب محافظت کنید؛ ضدآفتاب و در صورت امکان، کلاه یا عینک آفتابی کمک‌کننده است.
- از کندن پوسته‌های ریز روی ضایعه خودداری کنید؛ بگذارید خودشان بیفتند.
- تا چند روز از محصولات آرایشی سنگین روی محل درمان‌شده استفاده نکنید.
این مراقبت‌های ساده می‌تواند احتمال لک، قرمزی طولانی‌مدت یا اسکار را به حداقل برساند.
